Στην περιοχή μας – όπως και σε μεγάλο μέρος της Ελλάδας – πολλοί κάτοικοι ασχολούνται ερασιτεχνικά με την κτηνοτροφία, διατηρώντας μικρούς πληθυσμούς ζώων στις αυλές ή στις στάνες τους. Οι σκοποί είναι συχνά πρακτικοί: κάλυψη των οικογενειακών αναγκών σε κρέας, γάλα και αυγά με προϊόντα ποιοτικά, «δικά μας». Για να απολαμβάνουμε όμως αυτά τα αγαθά με υγεία και ασφάλεια – τόσο για τα ζώα όσο και για εμάς – είναι σημαντικό να γνωρίζουμε βασικές πρακτικές πρόληψης και φροντίδας.
Σε αυτό το άρθρο, εστιάζουμε στα αιγοπρόβατα – δηλαδή στα πρόβατα και τις κατσίκες – που αποτελούν την πλειοψηφία των ζώων στις αυλές μας.
1. Η φροντίδα των νεογέννητων: θερμότητα και ενέργεια
Τα αρνάκια και κατσικάκια είναι εξαιρετικά ευάλωτα τις πρώτες ώρες και ημέρες της ζωής τους – ιδιαίτερα όταν γεννιούνται τον χειμώνα, όπως συμβαίνει συνήθως στη χώρα μας.
Κίνδυνος #1: Υποθερμία
Οι απώλειες θερμότητας είναι μεγάλες τις πρώτες 5 ώρες μετά τον τοκετό:
- Το δέρμα των νεογέννητων είναι υγρό.
- Οι καιρικές συνθήκες είναι συχνά ψυχρές και υγρές.
- Η μητέρα, για διάφορους λόγους, καθυστερεί να τα γλείψει/στεγνώσει ή δεν το κάνει καθόλου.
ΛΥΣΗ: Μεταφέρουμε άμεσα το νεογέννητο σε στεγνό και θερμό περιβάλλον, προστατευμένο από ρεύματα και υγρασία.
Κίνδυνος #2: Υπογλυκαιμία (πτώση γλυκόζης)
Μετά τις πρώτες ώρες, το σάκχαρο στο αίμα του μικρού πέφτει επικίνδυνα.
ΛΥΣΗ: Πρέπει να θηλάσει πρωτόγαλα το συντομότερο δυνατό – ιδανικά μέσα στην πρώτη ώρα.
Αν δεν είναι εφικτό:
- Παρέχουμε υποκατάστατο πρωτογάλατος ή
- Σκόνη γάλακτος ειδική για αμνοερίφια.
2. Εμβολιασμοί: προστασία από θανατηφόρες ασθένειες
Η εντεροτοξιναιμία είναι μία πολύ σοβαρή και συχνά θανατηφόρα νόσος, ιδιαίτερα σε νεαρά ζώα. Εμφανίζεται από βακτήρια του τύπου Clostridium perfringens και προκαλεί έντονες γαστρεντερικές και νευρολογικές διαταραχές.
Πρόγραμμα εμβολιασμού:
- Στους 2 μήνες: Πρώτη δόση
- Μετά από 4 εβδομάδες: Δεύτερη δόση
- Έγκυες: Εμβολιασμός 3–4 εβδομάδες πριν τον τοκετό
Εάν η μητέρα είναι εμβολιασμένη και δώσει πρωτόγαλα, τα μικρά είναι καλυμμένα μέχρι τον 2ο μήνα.
Αν ΔΕΝ είναι εμβολιασμένη, ο εμβολιασμός των μικρών ξεκινά από τις 10 ημέρες ζωής.
Πολλά εμβόλια είναι συνδυασμένα και παρέχουν ταυτόχρονη προστασία από πνευμονίες – ιδανική λύση για εντατικές εκτροφές.
3. Αποπαρασίτωση: η κρυφή υγειονομική ασπίδα
Μετά τον απογαλακτισμό, τα μικρά πρέπει να υποβληθούν σε αποπαρασίτωση. Τα εντερικά, πνευμονικά και ηπατικά παράσιτα επηρεάζουν την υγεία, την ανάπτυξη και τη γαλακτοπαραγωγή.
Σχήμα αποπαρασίτωσης:
- 1η φάση: Πριν ή κατά την αρχή της εγκυμοσύνης (ξηρά περίοδος)
- 2η φάση: Μετά τον τοκετό, όταν το γάλα δεν καταναλώνεται
⚠️ Albendazole (πράσινα χάπια): Δεν χορηγείται στον 1ο μήνα της εγκυμοσύνης – προκαλεί αποβολές.
Συστήνεται απομάκρυνση κοπριάς μετά τη θεραπεία για αποφυγή επαναμόλυνσης.
4. Μυϊκή δυστροφία: το «σύρσιμο» των μικρών
Τα αρνιά και τα κατσικάκια φαίνονται «πιασμένα», δεν περπατούν καλά, δεν σηκώνονται, ενώ τρώνε και πίνουν κανονικά. Πρόκειται συχνά για μυϊκή δυστροφία.
Αίτια:
- Έλλειψη σεληνίου και βιταμίνης Ε
- Κακή απορρόφηση ή έλλειψη στα σιτηρέσια της εγκύου
Μορφές:
- Οξεία: Καρδιακή προσβολή, αιφνίδιος θάνατος
- Υποξεία: Μυϊκή αδυναμία, τρόμος, παράλυση οπισθίων άκρων
Πρόληψη:
- Ενέσιμη χορήγηση σεληνίου & βιταμίνης Ε 1 μήνα πριν τον τοκετό
- Αν υπάρξει περιστατικό, απαιτείται άμεση θεραπεία χωρίς καθυστέρηση.
5. Υπασβεστιαιμία: αόρατη αλλά σοβαρή απειλή
Αφορά κυρίως εγκύους ή θηλάζουσες προβατίνες και αίγες, και εμφανίζεται από την έλλειψη ασβεστίου.
Πότε εμφανίζεται;
- 4–6 εβδομάδες πριν τον τοκετό
- Μέχρι και 4 εβδομάδες μετά τον τοκετό
Συμπτώματα:
- Δυσκαμψία των πίσω άκρων
- Κατάκλιση
- Ζώο δεν μπορεί να σηκωθεί (εκτεταμένα άκρα)
Πρόληψη:
- Βιταμίνη D: Εφάπαξ χορήγηση 1 μήνα πριν τον τοκετό
- Ισορροπημένο σιτηρέσιο με λόγο Ca:P = 2:1
- Πλάκες λείξεως με ασβέστιο ή πολυβιταμίνες
6. Τοξιναιμία σε εγκύους και γαλουχούσες αίγες/προβατίνες
Πρόκειται για μια σοβαρή μεταβολική διαταραχή που απειλεί κυρίως τα ζώα στο τελευταίο στάδιο της εγκυμοσύνης ή κατά την έναρξη της γαλουχίας. Υπάρχουν τρεις μορφές:
- Τοξιναιμία εγκυμοσύνης: Οφείλεται σε έλλειψη ενέργειας, συχνά σε ζώα με πολυδυμία ή κακή διατροφή στο τέλος της κύησης.
Συμπτώματα: Ανορεξία, λήθαργος, νευρολογικά σημάδια (κυκλικές κινήσεις, τυφλότητα), κόμμα και θάνατος.
Θεραπεία: Προπιονική γλυκόλη, ενδοφλέβια υγρά (Na, Ca, P), δεξαμεθαζόνη. Αν χρειαστεί, άμεση καισαρική. - Επιλόχεια τοξιναιμία: Εμφανίζεται μετά τον τοκετό λόγω έντονης γαλακτοπαραγωγής και χαμηλής πρόσληψης ενέργειας.
Συμπτώματα: Κατάπτωση, απώλεια όρεξης, γρήγορη επιδείνωση.
Θεραπεία: Ενίσχυση με βιταμίνες (A, D, E), δεξτρόζη, ειδικά ενισχυτικά της όρεξης και του μεταβολισμού. - Οξοναιμία (κέτωση): Παρατηρείται σε ζώα υψηλής παραγωγής.
Συμπτώματα: Μειωμένη γαλακτοπαραγωγή, ανορεξία, δύσπνοια με οσμή ακετόνης.
Αντιμετώπιση: Χορήγηση κορτικοειδών, ενίσχυση διατροφής με ενέργεια.
Πρόληψη:
- Πλούσιο και ισορροπημένο σιτηρέσιο στο τέλος της εγκυμοσύνης.
- Αποφυγή αιφνίδιων αλλαγών στη διατροφή.
- Περιορισμός στρες και παρασιτώσεων.
- Τακτική παρακολούθηση της κατάστασης των εγκύων.
7. Μαστίτιδες: ο χειρότερος εφιάλτης της γαλακτοπαραγωγής
Η μαστίτιδα προκαλείται από:
- Ανεπαρκή καθαριότητα των χώρων ή των θηλών
- Μικρόβια υψηλής λοιμογόνου δύναμης
- Τραυματισμούς του μαστού
Τύποι:
- Οξεία: Πόνος, πρήξιμο, κόκκινος μαστός, πυρετός
- Γαγγραινώδης: Μαύρος, ψυχρός μαστός – σοβαρή τοξιναιμία, πιθανός θάνατος
- Χρόνια: Σκλήρυνση στη βάση του μαστού, μειωμένη παραγωγή
Τι να κάνετε:
- Αρμέγετε τα προσβεβλημένα τελευταία
- Διατηρείτε άψογη υγιεινή και στεγανό στάβλο
- Καλέστε άμεσα κτηνίατρο για θεραπεία
